Διοικητική ιστορία

• 28/12/1836:  Ο οικισμός Κήποι υπάγεται στο Δήμο Κονιστρίων.
• 16/08/1912: Ο  οικισμός ορίζεται έδρα   της κοινότητας Κήπων και  ο οικισμός Σπηλιές υπάγεται στην κοινότητα.
• 16/10/1940: Η ονομασία του οικισμού Σπηλιές διορθώνεται  σε Σπηλιαί.
• 17/03/1991: Αναγνωρίζεται  ο οικισμός Κοκκινοεκκλησιές και υπάγεται  στην   κοινότητα.
• 4/12/1997: Η τότε κοινότητα Κοινότητα Κήπων, με  τους οικισμούς Σπηλιές και Κοκκινοεκλησιές καταργήθηκε και υπάχθηκε στον νεοσύστατο τότε Δήμο Κονιστρών.
• 1/1/2011Με την νέα διοικητική μεταρρύθμιση αποτελεί Τοπική Κοινότητα του Δήμου Κύμης – ΑλιβερίουΗ Τοπική Κοινότητα του Κήπων, (σε   κατατάξη από το μεγαλύτερο προς το μικρότερο) είναι η 31η με πληθυσμό 351 κατοίκων στο Δήμο Κύμης – Αλιβερίου και 33ηη από πλευράς έκτασης με 8.122 στρέμματα. Στον νέο Δήμο   εκπροσωπείται με Τριμελές τοπικό συμβούλιο.

Η Τοπική Κοινότητα των  Κήπων, (σε   κατατάξη από το μεγαλύτερο προς το μικρότερο) είναι η 31η με πληθυσμό 351 κατοίκων στο Δήμο Κύμης – Αλιβερίου και 33η από πλευράς έκτασης με 8.122 στρέμματα. Στον νέο Δήμο εκπροσωπείται από τον τοπικό Πρόεδρο.

Ιστορία

Το όνομα του χωριού  προέρχεται από την αρχαία λέξη «Κήπος» (φραγμένος χώρος  με κηπευτικά κυρίως ζαρζαβατικά). Στην περιοχή «Κοκκινοεκλησιές» υπάρχουν ίχνη κατοίκησης από την βυζαντινή περίοδο τα οποία δείχνουν ότι εκεί υπήρχε μεγάλος οικισμός.  Το χωριό αναφέρεται σε οθωμανικό φορολογικό κατάστιχο του 1474 με την ονομασία Kipoz. Σύμφωνα με το κατάστιχο, είχε 68 σπίτια. Η περιοχή παρήγαγε τότε κρασί, πικρά πορτοκάλια και ρόδια.

Κατά την Επανάσταση του 1821, έγινε μάχη  βορειοανατολικά του χωριού ακριβώς  απέναντι από τη θέση «Αλώνια», ανάμεσα σε άνδρες του Κριεζώτη και Τούρκους. Οι Έλληνες ηττήθηκαν και υποχώρησαν προς το Μετόχι.  Η θέση που έγινε η μάχη, έκτοτε  ονομάζεται «Κιόσι» από την τούρκικη λέξη κέσι (=σφάξιμο).

Κατά τη Βυζαντινή περίοδο,   οι Κήποι ονομάζονταν «Σαραντακλήσι» από τις σαράντα εκκλησίες που υπήρχαν τότε (περιφερειακά του χωριού σήμερα  υπάρχουν ερείπια  πολύ μικρών εκκλησιών). Αξιολογότερες είναι ο καθεδρικός ναός των Εισοδίων της Θεοτόκου, ο Άγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής και στον οικισμό Σπηλιές   η Παναγία η Οδηγήτρια του 13ου αιώνα με εξαίρετες αγιογραφίες.

Φυσιογνωμία

Οι Κήποι με 310 κατοίκους βρίσκονται  στους πρόποδες της «Κολιαρής» σε μέσο  υψόμετρο 135 μέτρα από τη θάλασσα.  Η περιοχή είναι καταπράσινη, πλούσια σε νερά,  ενώ η  πέτρα από την Κολιαρή ειναι περιζήτητη στην τοιχοποιία λόγω της ιδανικής σκληρότητας και του χρωματισμού της. Ο Ενετικός Πύργος, τα σπίτια και οι εκκλησίες προέρχονται από εκεί. Παλαιότερα οι κάτοικοι στην «Κολιαρή» είχαν τις «βίνιες» μικρά δηλαδή  τμήματα εξόρυξης πέτρας την οποία πωλούσαν για επιβίωση. Οι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως  με την  γεωργία και έχουν μακρά παράδοση στην καλλιέργεια κηπευτικών. Σήμα κατατεθέν η «Κηπιώτικη μελιτζάνα», ενώ μεγάλη ανάπτυξη έχει και η καλλιέργεια της ελιάς (έχει πολλαπλασιαστεί ο αριθμός των νέων δενδρυλίων). Αυτό οφείλεται και στην ύπαρξη προ 20ετίας και πλέον αρδευτικού έργου.

Στο χωριό δεν υπάρχουν αξιόλογες τουριστικές υποδομές. Λειτουργεί μία παραδοσιακή ταβέρνα «Οι Κήποι των Κήπων» καθώς και παραδοσιακό  καφενείο στο κέντρο του χωριού. Υπάρχει καινούργιο κοινοτικό γραφείο με χώρους που χρησιμοποιούνται ως βιβλιοθήκη και ιατρείο.

Υπάρχει δραστήριος Εκπολιτιστικός – Εξωραϊστικός  Σύλλογος με την επωνυμία «Σύλλογος Κηπιωτών Ευβοίας».

Στις 29 Αυγούστου κάθε χρόνου γίνεται μεγάλο πανηγύρι και εορτάζεται στην ομώνυμη εκκλησία η αποτομή της κεφαλής του Βαπτιστή Ιωάννη. Μετά τη θεία  λειτουργία οι Κηπιώτες καλούσαν τους επισκέπτες στα σπίτια τους όπου πρόσφεραν το περίφημο «κεσκέσι» (στάρι κυλινδρισμένο)  που το συνόδευαν με «Κηπιώτικες μελιτζάνες» ρεβίθια και ρύζι.  Τα τελευταία χρόνια τον Αύγουστο ο Σύλλογος διοργανώνει τη «γιορτή μελιτζάνας» σε περιφραγμένο χώρο με ιδιαίτερη επιτυχία.

Ο Οικισμός  Σπηλιές με 28 κατοίκους, φέρεται να κατοικούταν από την αρχαία εποχή και σήμερα εχει ελάχιστους κατοίκους. Στο κέντρο του οικισμού ξεχωρίζει ο Ναός της Παναγίας της Οδηγήτριας.

Ο οικισμός  Κοκκινοεκκλησιές είχε 13 κατοίκους, σύμφωνα με την απογραφή. Στις Κοκκινοεκκλησιές, διακρίνονται θεμέλια παλαιών κτηρίων που μαζί με τα διάφορα ευρήματα (κεραμίδια, βυζαντινά νομίσματα κ.λ.π.) μαρτυρούν ότι υπήρχε Βυζαντινή πόλη.

Αξιοθέατα

Ενετικός Πύργος

Στο κέντρο του χωριού δεσπόζει ο  Ενετικός Πύργος ο οποίος έχει  οπτική επαφή με τον Πύργο του Αυλωναρίου. Επικοινωνούσαν σε περίπτωση κινδύνου με τις περίφημες «φρυκτωρίες» (μεταβίβαζαν σήματα  με τη χρήση πυρσών στη διάρκεια της νύκτας και την ημέρα με την μέθοδο του πυκνού καπνού. Μέσω της φωτιάς χρησιμοποιούταν ένας κώδικας αναπαράστασης γραμμάτων για την μετάδοση μηνυμάτων σε μεγάλες αποστάσεις.

Η περίοδος κατασκευής του Κηπιώτικου Πύργου  δεν έχει καταγραφεί πιθανά είναι κτίσμα του 14 ή αρχές του 15 αιώνα (η Ενετοκρατία στην Εύβοια ήταν μετα το 1204 μέχρι και το 1470 όπου επικράτησαν οι Οθωμανοί). Ο Πύργος έχει τετραγωνική κάτοψη (11,50 Χ 11,25) και το υφιστάμενο σήμερα ύψος του είναι 13,86 μέτρα. Όπως φημολογείται, πρόκειται για τον ψηλότερο Ενετικό Πύργο στην Εύβοια και σύμφωνα  με τις διαστάσεις του ανήκει στην κατηγορία των Ενετικών Πύργων που είχαν  υπόγειο, ισόγειο και 3 όροφους πάνω από το ισόγειο με την είσοδο στο δεύτερο όροφο. Τη δεκαετία του 1950 ο Πύργος γκρεμίστηκε και με τα υλικά του φτιάχτηκε το Δημοτικό Σχολείο. Υλικά από τον Πύργο πολύ παλαιότερα είχαν χρησιμοποιηθεί και για την κατασκευή του γιοφυριού του Μονονδρίου.

Μεγάλη Ελιά

Πρόκειται για υπεραιωνόβια ελιά που βρίσκεται 850 μέτρα πριν την είσοδο του χωριού στο δρόμο Στομίου – Κήπων. Σύμφωνα με έκθεση  του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών η  περίμετρος βάσης του κορμού της κατά μέσο όρο ανέρχεται στα 15,25 μέτρα ενώ το κορυφαίο σημείο της ηλικίας της υπολογίστηκε στα 2.700 έτη. Έχουν ξεκινήσει από τον «Σύλλογο Κηπιωτών Ευβοίας» σε συνεργασία με τον Πρόεδρο του χωριού ενέργειες για την ένταξή της στα «Μνημεία της φύσης» που όμως δεν έχει ολοκληρωθεί.

Αλώνια

Πρόκειται για μεγάλο κοινόχρηστο  χώρο που παλαιότερα οι κάτοικοι τον χρησιμοποιούσαν για το άλεσμα των δημητριακών (σιταρι-κριθάρι). Τα πλατάνια και οι πηγές  προσδίδουν ιδιαίτερη ομορφιά και είναι Ιδανικός  χώρος για  εκδηλώσεις ιδιαίτερα συναυλιών. Μέχρι πρόσφατα αξιόλογοι καλλιτέχνες φιλοξενήθηκαν στο χώρο.  Υπάρχουν σκέψεις από τους φορείς (Δήμος – Σύλλογος) για τη δημιουργία πολυχώρου (χώρος εκδηλώσεων ,  άθλησης, Θέατρο).

Πηγές

1. Τρυπητή

Βρίσκεται στο άνοιγμα ενός βράχου σε μαγευτική θέση με πλούσια βλάστηση  ανάμεσα  σε πλατάνια και  δίπλα στον παλιό πέτρινο  νερόμυλο. Το νερό της είναι ιαματικό  και το καλοκαίρι ιδιαίτερα το επισκέπτονται και από άλλα χωριά.

2. Μεγαλεβρύση

Βρίσκεται στο βορειοδυτικό άκρο του χωριού και σε ποσότητα νερού είναι η μεγαλύτερη πηγή. Αξιοποιήθηκε το  1971 και για μεγάλο διάστημα κάλυπτε αποκλειστικα τις ανάγκες ύδρευσης του χωριού (τα τελευταία χρόνια οι ανάγκες καλύπτονται και με το νερό της «κολεθρας»).

3. Μελουτάτσι

Φτιάχτηκε το 1904 και ανακατασκευάστηκε πρόσφατα. Βρίσκεται στην είσοδο του χωριού. Το νερό της πηγάζει από μια υπόγεια στοά που δεν έχει ερευνηθεί και φημολογείται πως κατέληγε στον Ενετικό Πύργο.

Ναός της Παναγίας της Οδηγήτριας

Πρόκειται για σταυρεπίστεγο ναό  που βρίσκεται στο κέντρο του οικισμού Σπηλιές. Είναι καθολικό παλιού μετοχίου που λεγόταν «Σπηλαίων Μετόχι» και  παλιά ήταν μετόχι της Ιεράς Μονής Κλιβάνου Κρεμαστού.   Σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή του ναού, ο ναός κτίστηκε με έξοδα του Γρηγορίου Παχωμέρη, της γυναίκας και των παιδιών του και του ξένου Αναγνώστου το έτος 6819 από κτήσεως κόσμου, το οποίο αντιστοιχεί στο έτος 1311. Σήμερα σώζονται λιγοστές αγιογραφίες του σε καλή κατάσταση. Από αυτές ξεχωρίζει η παράσταση του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου.

Χάρτης